Prawo

Swoboda świadczenia usług: pierwszy krok naprzód

​

Po dwóch latach prac, Parlament Europejski przyjął w pierwszym czytaniu sprawozdanie w sprawie dyrektywy otwierającej dostęp do rynku usług. Pierwotny projekt został poddany gruntownym zmianom. Jednak zasadniczy cel dyrektywy został zachowany: zniesienie barier w dostępie do wspólnego rynku dostawcom usług. Dyrektywa nie niesie zmian w zakresie praw pracowniczych zdefiniowanych w regulacjach krajowych. 
Dyrektywa dotyczy swobody świadczenia usług przez firmy lub usługodawców pracujących na własny rachunek. Projekt ma na celu ułatwienie świadczenia usług zarówno poprzez rozpoczęcie stałej działalności gospodarczej w innym kraju UE jak i świadczenie czasowe, bez zmiany siedziby przedsiębiorstwa. To właśnie ten drugi przypadek wywołał najwięcej sporów. W pierwotnej wersji projektu, swoboda przepływu usług miała być zagwarantowana poprzez tzw. zasadę kraju pochodzenia (Art.16). Inne zasadnicze dla projektu kwestie to zakres obowiązywania dyrektywy, czyli tego, jakie rodzaje usług będzie ona regulować (Art.2) oraz znoszenie barier administracyjnych utrudniających czasowe delegowanie przez firmę swoich pracowników do innego państwa członkowskiego (Art.24 i 25).

​

Swoboda świadczenia usług
 
Przed głosowaniem plenarnym dwie największe grupy polityczne w Parlamencie doszły do kompromisu w sprawie artykułu 16. Projekt Komisji Europejskiej wprowadzał zasadę kraju pochodzenia, która zapewniała, że usługodawcy podlegaliby na terenie państwa, w którym świadczą usługi wyłącznie przepisom krajowym Państwa Członkowskiego, z którego pochodzą (z wyjątkiem regulacji dotyczących prawa pracy). W wersji przyjętej przez Parlament Europejski zasada ta zastąpiona została terminem "swoboda świadczenia usług". Złagodzono też brzmienie zapisów dotyczących warunków transgranicznego świadczenia usług. W ostatniej chwili politycy porozumieli się też co do wykreślenia z tego artykułu zapisów umożliwiających Państwom Członkowskim ograniczanie swobody świadczenia usług (Art.16.3) ze względu na politykę socjalną kraju, w którym usługa jest świadczona i ochronę konsumenta. W opinii niektórych posłów takie zapisy otwierałyby niemal nieograniczone możliwości odmowy dostępu do rynku. Państwo Członkowskie może jednak nadal ograniczyć prawo świadczenia usługi wedle kryteriów zdefiniowanych w projekcie, ale pod warunkiem, że wymagania, które stawia dostawcom nie naruszają zasady niedyskryminacji (np. zakaz dostępu do rynku ze względu na przynależność państwową), konieczności (np. wprowadzenie bariery musi być rzeczywiście usprawiedliwione racjami polityki społecznej lub bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia lub środowiska) i proporcjonalności (uzasadnione są tylko wymagania niewykraczające poza to, co niezbędne do osiągnięcia założonego celu).
 
Dyrektywa wymienia wymagania, których Państwa Członkowskie nie mogą nakładać na dostawców usług z siedzibą w innym kraju UE. Na przykład nie można wymagać, aby przedsiębiorstwo usługodawcy miało siedzibę lub filię na terytorium kraju, w którym świadczona jest usługa. Nie można również wymagać uzyskiwania zezwolenia na świadczenie usługi od właściwych organów państwa członkowskiego, w tym wpisu do rejestru lub zarejestrowania w organizacji lub stowarzyszeniu zawodowym na ich terytorium. Nie można ustanawiać specyficznych wymagań utrudniających świadczenie usług przez osoby pracujące na własny rachunek ani zabraniać używania własnego sprzętu i materiałów używanych zwykle przez usługodawcę.
 
Zachowana natomiast została generalna zasada, wedle której przedsiębiorca uzyskuje prawo do świadczenia usług, również w innym państwie UE, na zasadach obowiązujących w jego kraju pochodzenia. Rozpoczęcie działalności gospodarczej na terenie innego niż własne państwa UE zostanie ułatwione, bo znika cała seria wymagań i procedur, często długotrwałych i kosztownych, stanowiących przeszkody w dostępie do rynku. Procedury, którym przedsiębiorca będzie musiał sprostać zostaną uproszczone. Jednak Parlament wprowadził do ułatwień przewidzianych w tekście wyjściowym większą liczbę wyjątków, opowiedział się też za większym nadzorem nad prowadzoną działalnością usługową przez kraj, w którym świadczona jest usługa.

 

Delegowanie pracowników
 
Parlament zadecydował o skreśleniu Artykułu 24 i 25 zawierających zapisy dotyczące czasowego oddelegowania pracowników do innego Państwa Członkowskiego w celu świadczenia usług. Posłowie uzasadniali tę decyzję tym, że przepisy prawa pracy mogą być efektywnie egzekwowane wyłącznie w tym Państwie Członkowskim, w którym praca jest wykonywana, podczas gdy zapisy proponowane w projekcie wyjściowym ograniczały możliwości kontroli i nadzoru Państwa, w którym usługa jest świadczona. Zdaniem posłów dyrektywa ograniczałaby efektywność inspekcji warunków pracy prowadzonych przez państwa przeznaczenia, dlatego argumentują, że w imię zapewnienia pewności prawnej i spójności, wszelkich uściśleń dotyczących obszaru delegowania pracowników należy dokonywać na gruncie już obowiązującej dyrektywy 96/71/WE w sprawie delegowania pracowników. Jednak ta ostatnia dyrektywa również nie jest wolna od wad, a niektórym deputowanym, szczególnie z krajów ostatniego rozszerzenia, zależało na zniesieniu barier administracyjnych, które przed usługodawcami piętrzą władze niektórych Państw Członkowskich nie realizując celów dyrektywy o delegowaniu pracowników.

​

Co odróżnia swobodę świadczenia usług od innych swobód?

​

W odróżnieniu od swobody zakładania przedsiębiorstw, którą charakteryzuje stałość i ciągłość, swoboda świadczenia usług opiera się na tymczasowości. Oznacza to, że usługodawca świadczy usługę w innym kraju UE przez określony czas, a więc działalność ta nie ma charakteru ciągłego ani stałego. 
Posiadając przedsiębiorstwo założone w jednym państwie członkowskim, możesz tymczasowo świadczyć usługę w innym kraju UE. Nie chodzi więc tu o dostęp do rynku pracy danego kraju Unii. Usługodawcy, ani ich pracownicy, nie poszukują zatrudnienia w kraju UE, gdyż są oni już zatrudnieni w firmie w Polsce. 
Według ogólnej zasady, usługa polega na wytworzeniu nowego dobra, co związane jest z potrzebą posiadania fachowej wiedzy i potencjału wykonawczego. Dotyczy to większości prac, które można świadczyć na podstawie umów cywilnych, przede wszystkim umów o dzieło.

​

W jaki sposób można świadczyć usługi?

​

Samozatrudnienie
Swoboda świadczenia usług może być realizowane na zasadzie samozatrudnienia. Usługodawca ma zarejestrowane w Polsce przedsiębiorstwo gdzie prowadzi część swojej działalności i tymczasowo świadczy usługi w innym państwie członkowskim, na podstawie kontraktu zawartego z przedsiębiorstwem lub osobą fizyczną. W przypadku gdy Polski przedsiębiorca postanowi całą swoją działalność prowadzić w innym państwie członkowskim zaprzestając świadczenia usług w Polsce powinien skorzystać z możliwości założenia przedsiębiorstwa na terenie tego państwa członkowskiego gdzie będzie faktycznie świadczył usługi. W innym przypadku służby kontrolne państwa członkowskiego gdzie świadczy usługi mogą mieć podstawy do oskarżenia polskiego przedsiębiorcy o tzw. ”pozorne zakładanie przedsiębiorstw”.